منطق فهم دین(دیباچه واره ای بر روش شناسی اکتشاف گزاره ها و آموزه های دینی)/آیت‌الله علی‌اکبر رشاد

منطق کشف گزاره ها و آموزه های دینی که اکنون به صورت دانشی نو با عنوان «منطق فهم دین» سامان یافته است، حاصل افزون بر پنج هزار ساعت تأمل، تحقیق و تدریس استاد علی اکبر رشاد است. نتایج این طرح علمی، علاوه بر آنکه در برخی نشست های داخلی مورد بحث و نقد قرار گرفته، گاه در کنفرانس های علمی برون مرزی نیز ارایه شده، و بخش هایی از آن نیز در مراکز دانشگاهی و حوزوی، تدریس شده یا در قالب رساله های ارشد و دکترا و سطح چهار، تحت هدایت ایشان تفصیل یافته است.«منطق اکتشاف گزاره ها و آموزه های دینی» نخستین طرح از زمره تحقیقات کلیدی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که از سال 1379 توسط استاد علی اکبر رشاد آغاز شده و تا کنون ادامه یافته است. این کتاب در صدد است دستگاه یا دانشواره ای روشگانی کامل و کارآمد، جامع و روزآمدی را برای فهم دین ارایه نماید.اثر حاضر که در هفت بخش سامان یافته است مشتمل بر پاره ای از یافته های تحقیق منطق کشف گزاره ها و آموزه های دینی است. بخش های این اثر حاوی نقدها و نوآوری های ارزشمندی در ساحات گوناگون دین پژوهی و معرفت دینی، و روش کشف و استنباط گزاره ها و آموزه های دینی است، نقد ساختاری و کارکردی اصول فقه رایج، نقد نظریه قرائت پذیرانگاری دین، نقد انگاره تأثیر مطلق انتظارات و پیش گمانه ها بر فهم آدمی بر متون دینی، نقد یگانه انگاری عقل و فطرت، نقد حجیت مستقل اجماع به مثابه مدرک کشف آموزه های دینی، نقد تعاریف رایج سنت، نقد اطلاق «ظنی الدلاله بودن کتاب، و قطعی الدلاله و ظنی السند بودن سنت»، نقد نظریه های زبان قرآن بخشی از نقدهای طرح شده در خلال تحقیق است.ارائه نظریه ای جدید در باب فرایند و ساز و کار تکون و تطور معرفت دینی که می تواند نظریه مبنای منطق فهم دین پیشنهادی محقق و کانون اصلی نظرات وی در این کتاب قلمداد شود.ارائه تعاریف دقیق و تازه ای برای برخی مفاهیم اساسی حوزوی، ارائه ساختاری جامع برای فلسفه دین، و فلسفه معرفت دینی(به عنوان دانش جدید)، اقامه برخی ادله جدید برای اثبات فطرت مندی انسان و فطرت نمونی دین، پیشنهاد فطرت به مثابه دال دینی در عرض دیگر منابع، ارائه تقسیماتی کسترده از انواع قول و فعل صادر از معصوم و طبقه بندی کلام و کردار معصوم به تشریعی و تدبیری، پیشنهاد تعریف و تلقی جدیدی از سنت تشریعی، طرح تبیین و تلقی تازه ای در باب مناشی و مبانی حجیت سنت قولی و سنت فعلی پیشنهاد تقریری متفاوت با نظرات رایج در ماهیت و مبادی فعل ارادی، نمونه ای از نکات و نظرات جدید مطرح در خلال بخش های اثر است.سامان دهی و بکارگیری روش هایی مانند «نقد متن» و «بازکاوی تطبیقی ظروف صدور» و سایر اسلوب ها در وثاقت سنجی حدیث (علاوه بر کاربرد روش «سندشناختی» برای احراز صدور)، و اکتفا نکردن به «روش فهم لفظی» در دلالت پژوهی و فهم معنای سنت، بلکه لزوم سازمان دهی و کاربرد روش های دیگری مانند «روش مبناشناختی»، «شیوه محیط شناختی صدور»، «اسلوب موضوع شناختی» و «روش نگرش تطبیقی انتقادی» برای فهم سنت پیشنهادهای دیگر محقق در زمینه روش احراز صدور و صحت و ابراز معنا و تفسیر سنت تشریعی است.این کتاب اولین دفتر از تحقیق منطق اکتشاف گزاره ها و آموزه های دینی است که امید می رود دفتر دوم تحت عنوان نظریه ابتناء به زودی به بازار نشر عرضه گردد.