گفتاری در فلسفه فقه- اثر جمعی از محققان

فلسفه فقه یا علم شناسی فقه، دانشی است که در مقام علم ناظر، به فقه نظر نموده و به تحقیق در مبانی نظری و تحلیلی فقه، موضوع، محمول، مسایل، مبادی، مقدمات، غایات و شیوه‌های روش شناختی فقه و ارتباط آن با علوم و پدیده‌های دیگر می‌پردازد. خاستگاه بسیاری از مباحث فلسفۀ فقه،‌ اندیشه هایی است که در درون نحله‌ها و مکاتب فکری متفاوت در حوزه‌های کلامي، فلسفی، تفسیری و حتی سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و … به وجود آمده و به شدت بر مباحث فقهی و فلسفه فقه اثرگذار بوده است. فلسفه فقه حوزه‌ای است برای ارائه مباحث بنیادین راجع به فقه که دارای تاثیرات فراوانی بر مباحث درون فقهی است. فلسفه فقه در واقع، دانش بر مدیریت تحول، تطور، توسعه، تعمیق و تکامل فقه و شناخت ساختار کلان آن، هماهنگی میان نهادها و قواعد و بسیاری دیگر از مسائل است.
علیرغم آنکه فقها، از دیرباز، بخشی از مباحث مربوط به فلسفة فقه را تحت عنوان رئوس ثمانیه، مورد توجه قرار می‌دادند، لیکن هنوز فلسفه فقه به عنوان علمی معین و دارای ساختار روشن، قضایای منسجم و مرتب که همگی ناظر به یک موضوع بوده و هدف خاصی را دنبال کنند، طراحی نشده و جایگاه ویژه و پر اهمیت خود را نیافته است، هر چند در دو دهه اخیر مباحث بیشتر و جدی‌تری نسبت به جایگاه و ضرورت طراحی و تنقيح دانش فلسفه فقه، نگارش یافته و شتاب محسوسی در جهت مدون ساختن فلسفه فقه صورت گرفته است.