توضیحات

نیاز انسان به دین و آیین آسمانی امری ضروری و حیاتی است و از این­رو شاهد ظهور شرایع و پیامبران مختلف و متکثر در طول تاریخ بشری بوده‌­ایم. با این پیش فرض سئوالات متعددی در مقوله نبوت و خاتمیت پیش پای عقل مطرح می­‌شود؛ ماهیت و فلسفه نبوت و وحی چیست؟ نبوت و پیامبران چه اهداف، کارنامه و کارکردی در طول تریخ داشته‌­اند؟ آیا معقول است که تسلسل نبوت ادامه یابد یا اینکه در نقطه­‌ای خاتمیت پیدا کند؟ این تسلسل در کدام عصر و پیامبری باید به نقطه ایستا منتهی شود؟ لوازم مثبت و منفی دو فرض ایستایی یا نا ایستایی سلسله نبوت چیست؟ در صورت خاتمیت، انسان نیاز خود به دین و آیین آسمانی خاتمیت و جاودانگی آیین آسمانی سوق می­‌دهد. در دهه­‌های اخیر با نضج کلام جدید و فلسفه دین، مسائلی از این دست در رابطه با خاتمیت رشد چشمگیری داشته است که از معاصران می‌­توان به مباحث اقبال لاهوری، دکتر شریعتی، شهیدبهشتی و اندیشه و نظریات استادمطهری اشاره کرد که پژوهش حاضر با تفصیل آرای این اندیشمندان و ارائه دیدگاه‌­های آنان سعی دارد پاسخی برای سئوالات فوق به دست دهد.

مؤلف در این پژوهش تحلیلی، با رویکرد کلامی- فلسفی و عرفانی بر آن است تا با فحض و استقرای آرا و نظریات مختلف و تأمل در آنها تبیینی جامع و مستدل از اصل خاتمیت و زوایای مختلف آن و نقد شبهات مطرح ارائه دهد و به این اعتبار رساله خود را در سه بخش تدوین و تنظیم می­‌کند؛ ماهیت، فلسفه و اهداف نبوت/ تحلیل خاتمیت/ جاودانگی و جامعیت اسلام.

و از آنجایی که مؤلف تأکید داشته است که زوایای مختلف مسأله را نیز مورد کنکاش قرار دهد، نسبت خاتمیت با اصول و آموزه‌­های دیگری چون امامت ، قانونگذاری، تجربه دینی، پلورالیزم، سکولاریزم، مهدویت، جهانی شدن، جاودانگی و جامعیت اسلام را مورد تحلیل و بررسی قرار می­‌دهد و در این راستا بر این امر تأکید داشته است که در تبیین و توجیه آموزه‌­های دینی، رهیافت­های مختلف را در نظر آورد و با مقایسه و تحلیل دیدگاه­‌های مختلف به تحلیل و انتخاب نظریه بپردازد. مثلاً در تفسیر نبوت و خاتمیت دیدگاه­های طیف‌های مختلف مثل اهل سنت، امامیه، عرفا، فلاسفه و معاصران را هم مد نظر قرار داده است. در مجموع، این تحقیق که محصول سه سال پژوهش نویسنده است با بیش از ۱۰۰ زیرفصل، یکی از تحقیق­‌های جامع و مستدل در تبیین اصل خاتمیت محسوب می‌­شود.