توضیحات

🌱 مسئله نظارت از جمله مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل در هر نهاد و سازمان و به‌طورکلی در هر نظام سیاسی و اجتماعی است و با مسئولیت اجتماعی پیوندی ناگسستنی دارد. ازاین‌رو بعدی عمومی و اجتماعی می‌یابد و در حوزه عمومی قابل‌طرح و بحث‌وبررسی است. نظارت به معنای مراقبت، زیر نظرداشتن و دیده‌بانی بر کار است. کنترل و نظارت به‌عنوان یکی از وظایف مدیر، از ارکان اصلی و عناصر حیاتی مدیریت سالم و کارآمد است.

✨✨✨✨ ✨✨✨✨ ✨✨✨✨

علاوه بر پاسخگویی حاکمان الهی در برابر خداوند، مسئولیت زمامداران در برابر مردم نیز قاعده‌ای اسلامی و شرعی است؛ چراکه پیامبر گرامی اسلامی (ص) همه را در برابر یکدیگر و صاحبان قدرت را در مقابل مردم مسئول دانسته است. از دیگر سو، اسلام مردم را نیز در مقابل حاکمان خویش، وظیفه‌مند می‌داند. قرآن کریم تأکید می‌کند که دربارۀ چگونگی رفتار آن‌ها با زمامداران سؤال خواهد شد. باری، می‌توان نتیجه گرفت که در اسلام اصل پاسخگویی زمامداران و مردم در برابر یکدیگر و در برابر خداوند به‌عنوان یکی از سنت‌های الهی و از اصول مدیریت اسلامی موردتأکید و توجه قرار گرفته و لازمۀ تحقق این اصل، وجود ابزاری است که زمینۀ اجرای آن را فراهم کند و کارآمدترین ابزاری که می‌توان در این زمینه از آن یادکرد، «نظارت» است.

مسئله اصلی کتاب حاضر را می‌توان در راستای مطالعات اکتشافی در فهم مبانی و سازوکارهای قرآنی و روایی نظارت و مسئولیت همگانی به شمار آورد و اینکه آموزه‌های اسلامی در این زمینه مبین چه راهبردها و دستورالعمل‌هایی است

🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹

در جمهوری اسلامی ایران دعوت به خیر، امر‌به‌معروف و نهی‌از‌منکر وظیفه‌ای است همگانی و متقابل بر عهدۀ مردم نسبت به یکدیگر، دولت نسبت به مردم و مردم نسبت به دولت. شرایط و حدود و کیفیت آن را قانون معیّن می‌کند. «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ»

«اصل هشتم قانون اساسی»

🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹🔹

و اینکه با استمداد از اندیشه‌های امام خمینی (ره) چگونه می‌توان به طراحی سامانه و نهادی کارآمد برای تحقیق نظارت در معنای فراگیر و تحقیق امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر در نظام اسلامی اقدام نمود؟

«همه و همۀ ملت موظف‌اند که نظارت کنند بر این امور، نظارت کنند اگر من یک پایم را کنار گذاشتم، کج گذاشتم؛ ملت موظف است که بگویند پایت را کج گذاشتی، خودت را حفظ کن. مسئله، مسئلۀ مهمی است. همۀ ملت موظف‌اند به اینکه نظارت داشته باشند، اعتراض کنند تا این کج را راست کنند. اگر دیدند یک معمم برخلاف موازین اسلام، خدای‌نخواسته می‌خواهد عمل بکند، همه موظف‌اند که جلواش را بگیرند، همه باید مراعات این مسائل را بکنند؛ توجه داشته باشند که مبادا من یک‌وقت یک کلمه برخلاف مقررات اسلام بگویم. اگر خدای‌نخواسته یک کسی پیدا شد که یک کار خلاف کرد، اعتراض کنند مردم؛ مردم همه به او اعتراض کنند که آقا چرا این کار را می‌کنی؟ در صدر اسلام هست که عمر وقتی که گفت – در منبر بود – که اگر من یک کاری کردم، شماها چه بکنید. یک عربی شمشیرش را کشید، گفت: ما با این شمشیر راستش می‌کنیم. باید این‌طور باشد؛ باید مسلمان این‌طور باشد که اگر – هرکه می‌خواهد باشد، خلیفۀ مسلمین و عرض کنم هرکه می‌خواهد باشد – اگر دید پایش را کنار گذاشت، شمشیرش را بکشد که پایت را راست بگذار.» (صحیفۀ امام خمینی؛ ج ۸، ص۶-۵)

جنبه نوآوری کتاب آن است که در صورت اثبات فرضیه تحقیق این اثر و نظریه‌پردازی لازم در این زمینه، نتایج پژوهشی فعلی می‌تواند به طراحی الگویی نهادینه، مستقل و فرا دولتی در زمینه تحقیق نظارت در کلیه ابعاد آن و در سطوح گوناگون نظام اسلامی منجر باشد.

📚 این کتاب دارای هفت فصل است:

📘 فصل اول نظارت عمومی و مفاهیم هم پیوند با آن

📙 فصول دوم، سوم و چهارم به ترتیب مبانی، مختصات، اهداف و کارکردهای نظام نظارتی در نظام سیاسی اسلام و جمهوری اسلامی و سازوکارهای آن بحث می‌گردد.

📗در فصل پنجم چالش‌ها و موانع فرهنگی، اجرایی و قانونی نظارت در این نظام سیاسی تشریح می‌شود.

📕در فصل ششم آرای امام خمینی (ره) و دیدگاه‌های شاگردان ایشان یعنی مقام معظم رهبری و شهید مطهری مورد مداقه و تحلیل قرار می‌گیرد

📘 در فصل آخر برای ارزیابی و امکان‌سنجی نظام نظارتی فرا دولتی امام خمینی (ه)، دیدگاه‌های متعددی ارائه خواهد شد و درنهایت، نتایج پاسخ به سؤالات و آزمون فرضیه در بخش استنتاج ارائه خواهد گردید.