توضیحات

صدرالمتألهین شیرازی مؤسس حکمتی، جامع مکاتب پیش از خود و همساز با معارف وحیانی اسلام است. او مباحث گستردۀ خداشناسی، هستی‌شناسی، انسان‌شناسی و فرجام‌شناسی را با عمق و دقت بسیار کاوید و از رهگذر تلاش‌ها و ریاضت‌ها و تحقیقات و تبعیت کامل از دستورات دین، به کشف و اثبات معارف بلندی نایل گشت. بخشی از این مباحث به «معرفت»، احکام و احوال آن اختصاص یافته است. او در سخنان خود در این موضوع، که با حوزه‌های پیش‌گفته ارتباط متقابل دارد، آرا و نظرات دیگران را به‌تفصیل ذکر و بررسی و گاه نقد و سپس نظر خویش را تبیین، اثبات و از آن دفاع کرده است.

در این میان، صدرالمتألهین نظام معرفت‌شناسی خویش را با تکیه‌بر اندوخته‌های حکمت اسلامی پیش از خود و با ارائۀ نظریات بدیع و گاه با نقدهای مفصل بر دیدگاه‌های پیشینیان شکل داد. او گرچه اثری ویژه و مستقل را به این موضوع اختصاص نداد، مبانی معرفت‌شناختی خود را آنچنان در آثار گوناگون و در مسیر اثبات نظرات مختلف حکمی، عرفانی و دینی به‌کار برد که از انسجام ساختار و نظم سازمان معرفت‌شناسی وی حکایت می‌کند که این معنا با نظری کوتاه بر نظریات نو و گاه نقدهای مبسوط و مبنایی او بر دیگران روشن‌تر می‌شود.

کتاب «نظام معرفت‌شناسی صدرایی» در یک مقدمه و دو بخش تدوین شده است. بخش اول این کتاب با عنوان «هستی‌شناسی معرفت»، به مباحثی چون چیستی معرفت، اقسام معرفت، هویت معرفت، ماهیت معرفت، ارکان معرفت و ترابط معرفت با عالم و معلوم می‌پردازد. بخش دوم این کتاب با عنوان «معرفت‌شناسی» به امکان معرفت، فرایند و مکانیزم معرفت، منابع معرفت، قلمرو معرفت، تئوری‌های صدق، ارزش و معیار معرفت و شرایط و موانع معرفت اشاره دارد.