توضیحات

خالوحسین دشتی(بردخونی) از چهره های شناخته شده و مشهور جنوب ایران در فاصله انقلاب مشروطیت ایران تا پایان جنگ جهانی اول است. خاندان خالوحسین، در اواخر پادشاهی فتحعلی شاه قاجار در منطقه بردخون استقرار یافت و از همان زمان، نسل بعد، نسل حاکم و کدخدای آن منطقه بود. خالو که دوران کودکی و نوجوانی را در روستای بردخون در کنار پدری سپری کرد، پس از نقض بی طرفی ایران در جنگ جهانی اول و هجوم قوای انگلیس به بوشهر و اشغال این شهر، با پیروی از فتاوای مراجع بزرگی چون آیت الله میرزای شیرازی در نجف و علمای بزرگ منطقه جنوب مانند آیت الله سیدعبدالله مجتهد بلادی بوشهری و آیت الله شیخ عبدالنبی بحرانی به همراه تفنگچیان منطقه دشتی به یاری رئیس علی دلواری و سایر مجاهدان شتافت و با نیروهای متجاوز انگلیسی مقابله کرد. پس از شهادت رئیس علی در ۱۲ شهریور ۱۲۹۴ برای تداوم مبارزه با اجانب و به قصد انتقام از قوای انگلیسی با جلب نظر زایرخضرخان تنگستانی و شیخ حسین خان چاهکوتاهی در منطقه «کوه کزی» نزدیک بوشهر با آنان جنگید و با وجود رشادت های فراوان، در این جنگ به شدت مجروح شد و به اسارت درآمد. او بیش از یک سال در اسارتگاه انگلیسی ها در بصره به سر برد، تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۳۴ هـ.ق پس از انعقاد قراردادی میان خوانین ضدانگلیسی جنوب ایران و تریور، نماینده دولت انگلیس، در قبال آزادی فردریک اوکانر، کنسول بریتانیا در فارس، خالوحسین آزاد شد و به زادگاهش بردخون بازگشت. خالوحسین که در دوران پهلوی اول نام خانوادگی فولادی را برای خود برگزید، در سال ۱۳۰۸ هـ.ش در برابر خلع سلاح رضاشاهی مقاومت کرد و همراه دیگر خوانین و مردم دشتی با ژاندارم های دولتی مبارزه نمود؛ اما در سال ۱۳۰۹ هـ.ش خوانین و مردم دشتی با ژاندارم های دولتی مبارزه نمود؛ اما در سال ۱۳۰۹ هـ.ش به منظور جلوگیری از خونریزی بیشتر، در برابر خلع سلاح تمکین کرد و تا سال ۱۳۱۶ هـ.ش که به مدت هجده ماه به بهانه ای واهی از سوی پلیس امنیتی رضاشاه دستگیر شد و در شیراز به زندان افتاد، در زادگاهش در کنار کدخدایی منطقه بردخون، به پیشه کشاورزی مشغول بود. شکل گیری حیات سیاسی خالوحسین در منطقه جنوب ایران هم زمان با اوج اقتدار نظامی و سیاسی بریتانیا در کرانه های شمالی و جنوبی خلیج فارس بود، که با توجه به زیادت خواهی سیاسی و روحیه استعمارگری آن کشور، این رویکرد با واکنش مجاهدانی چون خالو و هم رزمانش روبه رو شد. خالوحسین در کنار مجاهدان و مبارزانی چون رئیس علی دلواری، غضنفرالسلطنه برازجانی، زایرخضرخان تنگستانی و شیخ حسین خان چاهکوتاهی، مبارزه سرسختانه ای با قوای بریتانیا در بوشهر، تنگستان، دشتی و دشتستان آغاز کرد که این مبارزه تا پایان جنگ جهانی اول ادامه داشت.

این مقاومت و ایستادگی سبب شد که به مدت سه سال قوای انگلیس در منطقه دشتستان زمین گیر شوند و سربازان هندی – انگلیسی نتوانند به داخل ایران نفوذ کنند.

کتاب مبارزات خالوحسین دشتی بر پایه اسناد دسته یکم در آرشیو وزارت امور خارجه ایران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، بنیاد ایران شناسی – شبه بوشهر و اسناد شخصی خالوحسین، که نزد بازماندگانش نگهداری می شد، تألیف و تدوین شده است. همچنین مؤلف تلاش نمود که چند بار در بردخون حضور یابد و با تنها فرزند خالوحسین، میرزاعبدالعلی فولادی و نوادگانش مصاحبه حضوری کند، که با عنایت به جایگاه تاریخ شفاهی و کسب اطلاعات به دست آمده، این مصاحبه ها تا حدود زیادی خلأ اطلاعاتی تاریخی درباره این مجاهد جنوب را برطرف کرده است.