توضیحات

مؤلف در این کتاب به اختصار ابعاد مختلف بحث فتنه را با تکیه و تأکید بیشتر بر سخن و سیره امام علی(ع) واکاوی می­کند. این کتاب در هفت فصل سامان یافته است. فصل اول به بیان مقدمات بحث و مفهوم‌شناسی «فتنه» می‌پردازد. در فصل دوم به توصیف «شرایط و موقعیت‌های فتنه‌خیز» پرداخته‌ می شود. آگاهی از این شرایط برای تحلیل موقعیت‌های اجتماعی و تشخیص وظیفه عقلی و دینی می‌تواند بسیار مفید باشد. زیرا بسیاری از افراد از روی غفلت در موقعیت‌های فتنه‌خیز گرفتار می‌شوند و بدون آنکه بخواهند یا بدانند، هیزمِ آتشِ فتنه‌گران می‌شوند.

فصل سوم به بررسی بسترهای اجتماعی ایجاد فتنه می‌پردازد. مطالب این فصل برای متصدیان فرهنگی جامعه از این جهت می‌تواند مفید باشد که نشان می‌دهد زنگ‌های خطر فتنه چگونه و چه زمانی به صدا در می‌آیند. از بعدی دیگر، مطالب فصل سوم نشان می‌دهد که برای مبارزه با فتنه از کجا باید شروع کرد. مطالب این فصل به ما می‌گوید هرگز نباید آثار ظاهری فتنه، از قبیل آشوب‌های جزئی و مخالفت‌ها و نافرمانی‌های مدنی در بخش‌های کوچکی از جامعه، ما را از آبشخورهای اصلی فتنه غافل نماید. در فصل چهارم به شگردها و شیوه‌های فتنه‌گران برای ایجاد فتنه در جامعه توجه شده است. این فصل دکترین فتنه و فرمول آن را تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که فتنه‌گران از چه راه‌ها و به چه شیوه‌هایی کار خود را پیش می‌برند. آشنایی با مطالب این فصل از این جهت هم مفید است که به ما کمک می‌کند آگاهی خود را از حقیقت بالاتر ببریم و فریفته ظاهر افراد و شعارهای خوب و جذّاب نشویم؛ سطح برخورد خود را با مسائل اجتماعی و سیاسی عقلانی‌تر کنیم و از اتخاذ تصمیمات هیجانی و احساسی که خواسته فتنه‌گران است، خودداری نماییم.

با توجه به آنکه اغلب فتنه‌ها در روزگار امام علی(ع)، از ناحیه خود مسلمانان و بلکه از ناحیه مبارزان و جهادگران اولیه اسلامی و برخی از صحابه باسابقه پیامبر بود، این سؤال جدّی مطرح می‌شود که چرا و به چه علت چنان افرادی با چنان سوابقی دست به فتنه و فتنه‌گری زدند و شکاف‌های عمیقی در اسلام پدید آوردند؟ پاسخ این سؤال به شکل بنیادین و با تکیه بر کلام امام علی(ع) و با ذکر مستندات تاریخی در فصل پنجم این کتاب تحلیل شده است. البته نه سؤال مطرح‌شده و نه پاسخ‌های گفته‌شده، اختصاصی به روزگار امام علی(ع) ندارند. در روزگار ما نیز همین سؤال مطرح است که چرا در میان مبارزان اولیه انقلاب و یاران حضرت امام اختلافاتی شکننده پدید آمده است؛ به گونه‌ای که همسنگران دیروز، رو در روی یکدیگر صف‌آرایی می‌کنند؟ به نظر می‌رسد مطالب این فصل می‌تواند عوامل بنیادین چنین تحولاتی را توضیح دهد.

فصل ششم کتاب به توضیح برخی از پیامدهای مثبت و منفی فتنه می‌پردازد. نگاه نویسنده، به پیروی از فرهنگ اسلامی، این است که نباید صرفاً به‌عنوان تهدید با فتنه‌ها برخورد کرد؛ زیرا از زاویه‌ای دیگر، فتنه‌ها فرصتی بی‌نظیر در اختیار جامعه اسلامی قرار می‌دهند. فرصتی برای شناخت حقیقت و حقیقت‌محوران. فتنه‌ها موجب کنار رفتن پرده نفاق از چهره‌هایی می‌شود که تا قبل از وقوع فتنه هرگز گمان نمی‌رفت چنان افرادی با چنان نیّت‌هایی در صفوف جامعه رخنه کرده باشند.

و در نهایت واپسین فصل کتاب به شیوه‌های مبارزه با فتنه می‌پردازد و راه‌های مبارزه کوتاه‌‌مدت و بلندمدت با فتنه را تبیین می‌کند. این فصل می‌تواند برای عموم مردم راهگشای خوبی برای برون‌رفت از فضای غبارآلود و تاریک فتنه و در امان ماندن از آسیب‌های معنوی و اجتماعی آن باشد. در عین حال، در این فصل با تکیه بر سخن و سیره امام علی(ع)، راه و روش مبارزه کوتاه ‌مدت و بلند مدت با فتنه و فتنه‌گران به متصدیان فرهنگی و نخبگان علمی جامعه نیز نشان داده می‌شود.