توضیحات
علم کلام بسان علوم دیگر در طول تاریخ خود تطوراتی را پشت سر گذاشته و مسائل جدیدی را پرورده است. ماهیت و رسالت علم کلام ایجاب می کند که متحول و پویا باشد تا بتواند پاسخ گوی پرسشها، شبههها و اشکالهای جدید درباره عقاید دینی بوده و رسالت خود را عملی کند. البته تطور و تحول در علم کلام به منزله تحول در ماهیت آن نیست بلکه مراد این است که متکلم، مسائل کلامی جدید را به خوبی شناخته با بهرهگیری از روشهای مناسب آنها را بررسی کند. بنابراین هرگونه تطور و تحولی را باید در مسائل علم کلام- نه موضوع یا غایت و حتی روشهای کلی آن- جست. قابل ذکر آنکه؛ تحقیقی مستقل و نظاممند که سیر تطور مباحث و مسائل کلام اسلامی- شیعی را بررسی کرده باشد و با روشی کتابخانهای و ترکیبی از نگاه تاریخی- کلامی، مسائل را کاویده و به تحلیل آنها پرداخته باشد نمیتوان سراغ گرفت. کتاب سیر تطور کلام شیعه عهدهدار بحث تطور کلام شیعی از عصر غیبت تا خواجه نصیرالدین طوسی است که حدود چهار قرن (چهارم تا هفتم) را شامل میشود که مباحث اصلی آن در دو بخش عرضه شده است.بخش اول در مباحث کلی که به منزله مقدمه بخش دوم است، سه فصل دارد.فصل اول تحت عنوان کلام اسلامی مباحثی درباره کلام از جمله وجه تسمیه، تعریف، موضوع، غایات، هدف ها و روشهای آن و فصل دوم با عنوان کلام شیعی است که مذاهب و فرق شیعه، نقش شیعه امامی در تفکر دینی، دورههای تاریخی حیات فکری و کلامی آن، رویکردهای کلی و مدارس کلام شیعی را به بحث و بررسی گذاشته است و فصل سوم ویژگیهای کلی دوران مورد بحث یعنی از عصر غیبت تا خواجه نصیر را بازگو میکند. بخش دوم رویکردها و گرایش های کلان و کلی کلام شیعی را مورد نظر دارد که در سه فصل: نصگرایی، عقلگرایی تأویلی و خردگرایی فلسفی عرضه میشود. در فصل اول تعریف نصگرایی، تفاوت نصگرایی شیعی با اهل حدیث سنی و اصول تفکر آنان بیان شده و در ادامه از شخصیتهای نصگرا مانند علیبن عبدالله بن وصیف، کلینی، صدوق و رضیالدین بنطاووس سخن گفته شده است. در فصل دوم، ضمن تعریف عقل، تبیین جایگاه و گستره آن، نسبت آن با نقل،از تأویل و دیدگاه متکلمان مسلمان درباره آن، تعریف عقلگرایی، ویژگیها و سیر تاریخی، و دستاوردهای آن بحث شده است و شخصیتهایی از جمله ابن قبه رازی، شیخ مفید، سید مرتضی، کراجکی، شیخ طوسی، قزوینی رازی و سدیدالدین حمصی مورد بحث و بررسی قرار گرفته و ضمن تبیین نقش و جایگاه آنان، دیدگاهها و آرای کلامی خاص آنها به ویژه در عرصه امامت مورد توجه قرار گرفته است. در فصل سوم، ابتدا بر این نکته تأکید شده است که حیات تعقلی غیر از حیات فلسفی و مقدم بر آن است. فلسفه و کلام بر همدیگر تأثیرگذار و از هم تأثیرپذیر بودهاند و در ادامه با هم تداخل پیدا کرده اند. تعریف و چیستی خردگرایی فلسفی، ویژگیهای آن و نتایج و آثار آن نیز بیان شده است؛ سپس از ملاک و معیار کلام فلسفی و تعریف و چیستی آن نیز بحث شده است. در ادامه ضمن بحث از نوبختیها- ابوسهل، ابومحمد و ابواسحاق- قرائن خردگرایی فلسفی آنان و آرای کلامی شان مطرح و در ادامه از هریک از آن سه به تفصیل بحث شده است. از خواجه نصیر طوسی که سرآمد پیروان این رویکرد است، روش، اصول تفکر و دیدگاهها و افکار کلامی او به ویژه در عرصه امامت بحث و در پایان از دستاوردهای کلام فلسفی در پنج مورد سخن گفته شده است. لازم به ذکر است کتاب سیر تطور کلام شیعه در دهمین دوره کتاب سال حوزه برگزیده شده است.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.