توضیحات

آبراه خلیج فارس، یکی از مهم ترین مسیرهای دریایی است که نه تنها در آسیا بلکه در سراسر جهان از اهمیتی خاص برخوردار است. نام خلیج فارس با تمدن چند هزارساله ایرانی پیوند دارد و از دوران باستان تاکنون هیچ دریایی هم چون خلیج فارس مورد توجه زمین شناسان، باستان شناسان، مورخان، بازرگانان، جهانگردان و سیاستمداران نبوده است. اگرچه درباره خلیج فارس، تاریخ، جغرافیا، جغرافیای تاریخی و اهمیت سیاسی-اقتصادی آن، کتاب ها و مقاله های بسیاری به چاپ رسیده است، اما کتاب حاضر تلاش دارد به زبان ساده تاریخ سیادت دریایی ایرانیان بر خلیج فارس از دوران باستان تا عصر حاضر و مواردی همچون مسأله بحرین و تنب بزرگ و کوچک را مورد بحث و بررسی قرار دهد.

در سال ۱۹۵۵م/۱۳۳۴ شمسی سرچالز بلگریو، دیپلمات انگلیسی، در مقاله ای در مجلۀ عرب زبان بحرین، فریبکارانه این جمله را نوشت:«خلیج فارس که اعراب آن را خلیج العربی می گویند» و بدین وسیله بذر فتنه ای را کاشت که …

فصل اول: جغرافیای طبیعی، حدود و وسعت خلیج فارس: گسترۀ نام خلیج فارس در منابع تاریخی، نام خلیج فارس در منابع دوران اسلامی، نقش سرچارلز بلگریو در تغییر نام خلیج فارس.

فصل دوم: خلیج فارس در دوران باستان: خلیج فارس در دوران سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان.

فصل سوم: خلیج فارس در دوران اسلامی: بندر سیراف در دورۀ آل بویه، دریانوردی سیرافی، سلیمان سیرافی نخستین جهانگرد مسلمانی که به چین سفر کرد، علما و دانشمندان سیراف، انحطاط و زوال سیراف، رکود سیراف جایگزینی کیش، رونق و تفوق هرمز در خلیج فارس.

فصل چهارم: ورود پرتغالی ها به خلیج فارس و سلطه بر جزیرۀ هرمز: چگونگی سلطۀ پرتغالی ها بر جزیرۀ هرمز، اخراج پرتغالی ها از خلیج فارس، هلندی ها در خلیج فارس، هلندی ها در جزیره خارک، اخراج هلندی ها از جزیره خارک.

فصل پنجم: تخستین تلاش های انگلستان برای حضور در آب های خلیج فارس: انعقاد سعدون-پرایس در دورۀ کریم خان زند و گسترش نفوذ اقتصادی-سیاسی انگلستان در ایران، گسترش نفوذ بریتانیا در خلیج فارس در قرن نوزدهم میلادی.

فصل ششم: آلمان ها در خلیج فارس: گسترش روابط اقتصادی ایران و آلمان در دورۀ قاجار، موقعیت استراتژیک بندر بوشهر و اهداف توسعه طلبانۀ آلمان ها در خلیج فارس، فعالیت های مأموران آلمان علیه انگلیس در افغانستان و ایران در خلال جنگ جهانی اول، تداوم مبارزات واسموس علیه انگلیسی ها در جنوب ایران.

فصل هفتم: فرانسوی ها در خلیج فارس: پیشینۀ روابط خارجی ایران و فرانسه، رقابت انگلیس و فرانسه در خلیج فارس، گسترش فعالیت های بازرگانی دولت فرانسه در نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی در خلیج فارس، کنسول ها و نمایندگان سیاسی فرانسه در بوشهر، وادالا آخرین نایب کنسول فرانسه در بوشهر، کاوشهای باستان شناسی فرانسویان در بوشهر.

فصل هشتم: عثمانی ها در خلیج فارس

فصل نهم: دولت روسیه و اندیشۀ سلطه بر خلیج فارس: طرح روس ها در خلیج فارس، حضور پزشکان روسی در کرانه های شمالی خلیج فارس به بهانه مبارزه با طاعون، حضور ناوگان دریایی روسیه در خلیج فارس و بوشهر، اعزام هیئت های جغرافیایی روسیه به بنادر شمالی خلیج فارس، فعالیت های تجاری روسیه در خلیج فارس، تأسیس کنسولگری روسیه در بندر بوشهر.

فصل دهم: مسئله بحرین: قبول حاکمیت ایران بر خلیج فارس و بحرین توسط انگلیسی ها در زمان فتحعلی شاه قاجار، لغو ادعای مالکیت ایران بر بحرین در دوران محمدرضا شاه پهلوی.

فصل یازدهم: مالکیت ایران بر جزایر سه گانۀ ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک.

فصل دوازدهم: خلیج فارس در دوران هشت سال دفاع مقدس: قرارداد الجزیره و عهدنامۀ مرزی و حسن همجواری دو کشور ایران و عراق، جنگ خلیج فارس.