توضیحات

مجموعه مقالات شریعه خرد، یادنگار کنگره نکوداشت منزلت علمی استاد علامه مرحوم محمدتقی جعفری(قده) است. این کنگره بنا به تصویب شورای عالی تحقیقات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در سال ۱۳۷۶ و در حیات حضرت استاد برگزار شد تا تلاش نستوهانه آن فرزانه گرانمایه در عرصه علم و معرفت پاس داشته شود. شریعه خرد عنوان مجموعه‌ای از مقالات و گفتارهاست که اندیشمندان حوزه و دانشگاه ارائه کرده‌اند. دیباچه این مجموعه به خامه حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رشاد و با عنوان «خدیو خرد»، به شرح مختصر اما مفیدٍ کارنامه زندگی و خدمات علمی و فرهنگی استاد علامه اختصاص دارد. نویسنده در این دیباچه از آثار مکتوب آن مرحوم ـ که به حدود صد عنوان بالغ می‌شود‌ـ و نیز خطابه‌ها و سخرانی‌ها، و مکاتبات و مناظرات او با دانشوران داخلی و خارجی می‌پردازد و شمه‌ای از حیات فرهنگی آن استاد فرزانه را برمی‌شمرد.

۱. مقاله نخست این مجموعه، «قرآن در نهج‌البلاغه»، اثر آیت‌الله عبدالله جوادی آملی است. نویسنده در این مقاله از مقام انسان کامل و قرآن تکوینی سخن می‌گوید و به توانایی علی(ع) در معرفی قرآن می‌پردازد. بررسی نظام‌ فاعلی و داخلی قرآن و نیز جست‌وجوی نظام غایی آن در نهج‌البلاغه، مباحث فصول پنج‌گانه این مقاله است. این جستار آمیزه‌ای از مباحث معارفی، فلسفی و عرفانی است.

۲. «اسلام و آزادی» عنوان مقاله کوتاهی است که آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی نگاشته است. در این مقاله، مفاهیم فلسفی آزادی و اختیار ـ به‌گونه‌ای گذرا ـ بررسی می‌شود و نظر اسلام درباره نظام برده‌داری مورد پژوهش قرار می‌گیرد.

۳. آیت‌الله جعفر سبحانی در مقاله «هستی‌شناسی عرفانی» از مفاهیم عارفانه و عاشقانه سخن می‌گوید و به تفسیر چند اصطلاح عرفانی در شعر عارفان می‌پردازد. پاسخ کوتاه به چند پرسش درباره مقولات عرفانی، مبحث دیگر این نگاشته است.

۴. «سیمای جامعیت» به خامه استاد محمدرضا حکیمی، مقاله‌ای است که به عنوان مقاله کتاب «تکاپوگر اندیشه‌ها» (شرح زندگی و آثار علامه جعفری) نگاشته شده و در این مجموعه نیز آمده است. استاد حکیم در این نوشتار از ویژگی‌های شخصیتی و علمی استاد جعفری(ره) یاد می‌کند و او را نمونه‌ای از عالمان جامع و همه‌جانبه‌نگر می‌داند.

۵. «اتحاد عالم و معلوم و تأثیر آن در بحث علیت»، نوشته حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر احمد احمدی، جستاری فلسفی است که به علیت، ادراکات نفس، وحدت آن و اتحاد عالم و معلوم می‌پردازد و شرحی فلسفی از این مفاهیم به دست می‌دهد.

۶. دکتر رضا داوری اردکانی در مقاله خود با عنوان «ملاحظاتی کوتاه برای ورود به تفکر افلاطون»، بر آن است تا به ویژگی‌های اندیشه افلاطونی و دیدگاه‌های گوناگون درباره آن بپردازد و سقراطِ افلاطونی را توصیف کند.

۷. «دیانت و آزادی» نوشته حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر رشاد، جستاری درباره معنا و کاربردهای واژه آزادی، انواع، حدود و آفت‌های آن است. این جستار در شش بهره کوتاه به مقولات یادشده پرداخته است.

۸. «علم و الهیات (پیشینه، تطورات و مسائل)» متن سخنرانی دکتر غلامعلی حداد عادل در یکی از همایش‌های تحقیقی حوزه علمیه قم است که در این مجموعه به طبع رسیده است. مقاله معطوف به مبحث علم و دین است.

۹. «اصل آنتروپیک و برهان نظم»، اثر دکتر مهدی گلشنی است. نویسنده در این مقاله اصل «انسان‌محوری» در ساختار فیزیکی جهان را برمی‌رسد و بر مبنای این اصل، اهمیت انسان و خلقت او را تذکار می‌دهد. برهان نظم، مدار بحث نویسنده است.

۱۰. «واپسین یادگار حلقه‌ی آزاداندیشی»، نوشته دکتر منوچهر صدوقی سها، ذکر کوتاهی از پیشینه فلسفی جهان اسلام است.

۱۱. «نبوت و حکومت»، نگاشته حجت‌الاسلام والمسلمین علی ربانی گلپایگانی، به بحث حکومت دینی و ارتباط انبیا و حکومت از دیدگاه قرآن کریم می‌پردازد.

۱۲. «حیات معقول در آیینه‌ی شرح علامه جعفری»، اثر حجت‌الاسلام و المسلمین سید جمال‌الدین دین‌پرور، توضیحی درباره شرح نهج‌البلاغه، اثر گرانمایه استاد مرحوم، و بررسی مفهوم حیات معقول در این مجموعه ارجمند است.

۱۳. دکتر همایون همتی در مقاله خود با عنوان «گفتاری درباب مولانا و کتاب مثنوی» از پاره‌ای ویژگی‌های مثنوی مولوی یاد می‌کند و در پایان مختصری درباره شرح مثنوی مرحوم علامه جعفری سخن می‌گوید.

۱۴. «حسد در مثنوی»، نگاشته احد فرامرزقراملکی، چیستی بیماری حسد و درمان آن را از نگاه مولوی بررسی می‌کند.

۱۵. «از اخلاق نیکوماک تا اخلاق ناصری»، اثر دکتر سید صدرالدین طاهری، ‌جستاری درباب مقایسه دو کتاب عظیم اخلاقی در شرق و یونان قدیم است. پاره‌ای از مفاهیم اساسی اخلاق از منظر هر دو کتاب بررسی‌ می‌شوند و به تفصیل تبیین می‌گردند.

۱۶. «نظری بر کبریت احمرِ علامه‌ی شعرانی»، نوشته دکتر علیرضا ذکاوتی قراگزلو، ترجمه شانزده بند نخستین کتاب الکبریت الاحمر، نوشته شیخ عبدالوهاب شعرانی، عارف متشرع مصری است. کتاب شعرانی، تلخیص فتوحات مکیه ابن‌عربی است.

۱۷. دکتر علی. م. افضلی در مقاله «مبانی فلسفی دکارت به روش هندسی»، ترجمه مهم‌ترین بخش کتاب «اعتراضات و پاسخ‌ها»ی دکارت است. دکارت در آن کتاب کوشیده است مبانی فلسفه خود را به روش هندسی عرضه کند.

۱۸. «برهان وجودی یا وجوبی»، نوشته دکتر حمیدرضا آیت‌اللهی، جستاری درباره یکی از براهین مطرح در اثبات وجود خداوند، یعنی برهان وجودی،‌ است. نویسنده به بیان دیدگاه علامه جعفری درباره این برهان می‌پردازد.

۱۹. مقاله «شخصیت بارز علامه استاد محمدتقی جعفری»، اثر علی رافعی، درباره ویژگی‌های شخصیتی و آثار علامه جعفری(ره)، به اختصار سخن گفته است.

۲۰. دکتر عبدالرحیم گواهی نیز در مقاله «جهانی که بنشسته در گوشه‌ای» به ذکر عناصر شخصیتی علامه جعفری(ره) و نیز خاطراتی از آن استاد فرزانه می‌پردازد.

۲۱. «تاریخ انسانی و انسان تاریخی»، اثر حجت‌الاسلام و المسلمین پارسانیا، جستاری کوتاه درباره هستی‌شناسی دینی است.