توضیحات

تحقیق حاضر بر آن است با پی‌جویی ریشه‌های مسئله ارمنی و تعقیب سیر حوادث به تجزیه و تحلیل مسئله ارامنه در نیمه دوم قرن نوزدهم تا ربع اول قرن بیستم بپردازد. نکته‌ای که در این میان باید توضیحاً به آن اشاره شود، این است که آنچه تحت عنوان مسئله ارامنه مطرح است، بر چندین مسئله ناظر می‌باشد؛ مانند اصلاحات ارمنی، قیام‌های ارمنی، قوانین ارمنی که مجموعاً مسئله ارامنه را شکل می‌دهد. از بین این مسائل، مسئله اصلی، قضیه کشتار ارامنه است که محل تمرکز و مداقه تحقیق حاضر است.

کشتار ارامنه را بنا به حقایق تاریخی نمی‌توان برایندی واقعی از حاکمیت کثیرالمله عثمانی دانست، بلکه این واقعه در گسست با جوهره امپراتوری عثمانی است که حقوق اقوام و ملت‌ها را محترم داشته و به رسمیت می‌شناخت. در نتیجه سرچشمه‌های این حادثه را همان طور که در متن کتاب نشان داده شده است، باید فارغ از هرگونه ذهنیت‌پردازی در کانون‌های مخفی سالونیک و جمعیت یهودیان دونمه دانست که سران اتحاد و ترقی نمایندگان آن به حساب می‌آمدند. در این تحقیق تلاش شده است تا با بهره‌جویی از منابع و مدارک اصیل و با رویکردی اسنادی ـ تحلیلی، زوایای مختلف این موضوع مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

کتاب حاضر با بهره گیری از روش تحلیل گفتمان که امروزه روشی قابل اتکا در نزد مورخان است، می کوشد در قالب بخش ها و فصل های پیش رو و با اتکا به دو رکن اسناد و تحلیل، به تجزیه و تبیین پرسش ها و آزمون فرضیه های تحقیق بپردازد. بخش ها و فصل ها از این قرارند:

بخش اول تحت عنوان کلیات، به طرح مسأله ، پرسش های تحقیق ، پیشینه پژوهش و نقد و بررسی منابع اختصاص دارد. در بخش دوم نگاهی گذرا خواهیم داشت بر تاریخ ارمنیان از عصر باستان تا دوره صفوی ـ عثمانی .این بخش در بردارنده فصولی درخصوص جغرافیای تاریخی ارمنستان ، خاستگاه و دین ارمنیان، ارامنه در دوره حاکمیت عثمانی ها و جایگاه آنان در ساختار اقتصادی ـ اجتماعی جامعه عثمانی است.بخش سوم به ریشه یابی مسأله ارمنی می پردازد و نقش ارامنه را در عصر تنظیمات، مشروطه اول عثمانی و دوران سلطنت عبدالحمید مورد بررسی قرار می دهد.در فصل چهارم همین بخش از همکاری ارامنه با ترکان جوان در انقلاب ۱۹۰۸ و مشارکت فعال آنان در کنگره های اول و دوم آزادیخواهان عثمانی سخن به میان آمده است. بخش پنجم و پایانی کتاب به مسأله ارمنی پس از جنگ جهانی اختصاص دارد که در قالب معاهدات سور ، مسکو ، قارص و لوزان به بحث و بررسی درباره آنها پرداخته شده است. مبحث پایانی این بخش به تداوم مسأله ارمنی در عصر جمهوری ترکیه و موضوع شناسایی قتل عام و موضع دولت ترکیه و جمهوری اسلامی ایران در قبال آن اختصاص دارد.